2-3. System ochrony pracy w Polsce |
inż. Jerzy Kowalski - Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej |
2-3.3. System organizacyjny ochrony pracy w Polsce |
O ile system prawny wskazuje na podstawy prawne bezpieczeństwa i higieny pracy, o tyle system organizacyjny wskazuje na organy i organizacje uczestniczące w kształtowaniu i realizowaniu zadań w tej dziedzinie.
System organizacyjny ochrony pracy można podzielić na dwa systemy: ogólnokrajowy i zakładowy. Można dokonywać dalszych podziałów - na podsystemy, ale wydaje się, że spowodowałoby to brak przejrzystości. Do pierwszego z nich należy zaliczyć parlament, rząd, resorty i inne urzędy państwowe, państwowe organy nadzoru i kontroli, które mają zróżnicowane zadania.
Parlament ma przede wszystkim zadania ustawodawcze, tworząc prawo ustalające
podstawowe zasady systemu. Rząd i resorty oraz urzędy państwowe, szczególnie
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwo Zdrowia, ustalają
wytyczne państwa w kształtowaniu polityki w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz, na podstawie ustaw, wydają przepisy wykonawcze w
zakresie bhp. Natomiast organy nadzoru i kontroli, do których należą przede
wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy, Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru
Technicznego oraz sądy i prokuratura (również pozostałe organy nadzoru
i kontroli w zakresie swojego działania w każdym przypadku, jeżeli dotyczy
ono zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia) powołane zostały do
nadzoru i kontroli - w imieniu państwa - realizacji przez pracodawców
obowiązków nałożonych na nich przez prawo (fol.5) .
Dla realizacji swoich uprawnień oraz przymuszania pracodawców do realizacji
swoich obowiązków, organy te dysponują możliwością ukarania mandatem karnym,
bądź wydania nakazu lub decyzji. W określonych przepisami przypadkach
mogą również zażądać wstrzymania prowadzenia prac, a Główny Inspektor
Pracy, w porozumieniu z właściwym ministrem, może wydać nakaz zamknięcia
całości lub części zakładu.
![]() |
Kodeks pracy Dział pierwszy |
|
fol. nr 5 |
Istotną rolę w systemie organizacyjnym bhp na szczeblu państwa pełni Rada Ochrony Pracy. W skład Rady wchodzą przedstawiciele rządu, pracodawców i pracowników, posłowie i senatorowie oraz wybitni specjaliści z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy. Organ ten, umocowany przy Sejmie RP, zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy, ma sprawować nadzór nad jej działaniem. Istotne znaczenie w tym systemie mają również instytuty naukowo-badawcze, powołane do prowadzenia prac naukowo-badawczych w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.
Również na szczeblu zakładu pracy istnieją różne podmioty, do których obowiązków należy tworzenie warunków pracy lub społeczny nadzór i kontrola nad tymi warunkami. Podstawowym podmiotem, którego obowiązkiem w zakładzie pracy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, jest pracodawca (art.15 k.p.), który swoje obowiązki realizuje za pomocą wyspecjalizowanych służb bezpieczeństwa i higieny pracy oraz lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Dodatkowo, w kształtowaniu bezpiecznych warunków pracy w zakładzie pracy, uczestniczy też - jako organ opiniodawczo-doradczy - komisja ds. bhp.
Organy przedstawicielskie, jakimi są związki zawodowe i społeczny inspektor
pracy, pełnią natomiast przede wszystkim funkcje nadzorczo-kontrolne w
zakresie przestrzegania przez pracodawcę obowiązku zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy. Należy zwrócić uwagę, że nie tylko państwowe
organy nadzoru nad warunkami pracy mają prawo wymierzania mandatu karnego
za nieprzestrzeganie przepisów i zasad bhp, ale w uprawnienia quasi egzekucyjne
został wyposażony również społeczny inspektor pracy. Tym uprawnieniem
jest prawo wydawania, w formie pisemnej, zaleceń dotyczących usunięcia
stwierdzonych uchybień. Pracodawca może odwołać się od wydanego zalecenia
do właściwego inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy. Przepisy ustawy
o społecznej inspekcji pracy przewidują możliwość ukarania karą grzywny
pracodawcy, który nie spowodował usunięcia uchybień wskazanych w zaleceniu
społecznego inspektora pracy (fol.6) .
![]() |
fol. nr 6 |