2-5. Ocena zgodności wyrobów, maszyn i urządzeń z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.

dr hab inż. Dariusz Pleban prof. nadzw. CIOP-PIB - Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

2-5.3. System oceny zgodności wyrobów w Polsce

2-5.3.1. Podstawa prawna systemu oceny zgodności wyrobów w Polsce

Ustawa ta określa zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi wyrobów, jak również procesów ich wytwarzania, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia, lub zdrowia,. Ustawa ta ustala także zasady i tryb udzielania akredytacji oraz autoryzacji jednostek działających w ramach systemu oceny zgodności oraz sposób zgłaszania Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej autoryzowanych jednostek oraz autoryzowanych laboratoriów w celu ich notyfikacji. Wprowadza ponadto wymagania dotyczące nadzoru nad wyrobami podlegającymi ocenie zgodności oraz organy właściwe w tych sprawach (fol.10) .



		Wyroby objęte dyrektywami opartymi na wybranych zasadach nowego lub globalnego podejścia
fol. nr 10

Celem ustawy jest:

• eliminowanie zagrożeń stwarzanych przez wyroby dla życia lub zdrowia użytkowników i konsumentów oraz mienia, a także zagrożeń środowiska;
  
• znoszenie barier technicznych w handlu i ułatwianie międzynarodowego obrotu towarowego;
  
• stworzenie warunków do rzetelnej oceny wyrobów i procesów ich wytwarzania przez kompetentne i niezależne podmioty.
  

2-5.3.2. Zakres oceny zgodności maszyn

Zgodnie z ustawą o systemie oceny zgodności wprowadzane do obrotu wyroby podlegają ocenie zgodności z:
• zasadniczymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniach wydanych przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny, lub
  
• szczegółowymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniach wydanych przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny, lub
  
• zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami określonymi w odrębnych ustawach (fol. nr 14).
  
Dokonanie powyższej oceny zgodności jest obowiązkowe przed wprowadzeniem określonego wyrobu do obrotu. Podczas dokonywania oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami wyrób może być poddawany:
• badaniom przez:
  
  
  -producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, jeżeli nie jest wymagane przeprowadzenie badań przez laboratorium niezależne od dostawcy i odbiorcy,
  
  -notyfikowane laboratorium, jeżeli jest wymagane przeprowadzenie badań przez laboratorium niezależne od dostawcy i odbiorcy,
  
• sprawdzeniu zgodności z zasadniczymi wymaganiami - przez notyfikowaną jednostkę kontrolującą,
  
• certyfikacji - przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą (fol. nr 15), Ustawa o systemie oceny zgodności. Procesy oceny zgodności.
  
  




		Dokumentacja techniczna wyrobu
fol. nr 14





		Końcowe etapy procedur oceny zgodności wyrobów UE
fol. nr 15

Domniemywa się, że wyrób spełnia zasadnicze wymagania, jeżeli jest zgodny z normami zharmonizowanymi. W przypadku gdy producent lub jego upoważniony przedstawiciel nie wykaże zgodności wyrobu z normami zharmonizowanymi, jest obowiązany wykazać zgodność wyrobu z zasadniczymi wymaganiami na podstawie innych dowodów. Prezes Polskiego Komitetu Normalizacyjnego ogłasza dwa razy w roku, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" numery i tytuły ustanowionych norm zharmonizowanych wraz z tytułami aktów prawnych wdrażających dyrektywy nowego podejścia i miejscem ich publikacji, według stanu na dzień 30 czerwca i dzień 31 grudnia każdego roku.


Pozytywny wynik oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami dokonywanej przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą stanowi podstawę do wydania producentowi lub jego upoważnionemu przedstawicielowi certyfikatu zgodności.


Producent lub jego upoważniony przedstawiciel, który poddał wyrób lub proces jego wytwarzania ocenie zgodności z zasadniczymi wymaganiami i potwierdził ich zgodność, wystawia deklarację zgodności lub umieszcza oznakowanie CE, zgodnie z wymaganiami określonymi w dyrektywach nowego podejścia.


Ustawa o systemie oceny zgodności daje delegacje dla ministrów właściwych ze względu na przedmiot oceny zgodności do przygotowania rozporządzeń, które przenoszą postanowienia dyrektyw nowego podejścia do prawa krajowego. Delegacje te stanowią, że:


• minister właściwy ze względu na przedmiot oceny zgodności określi, w drodze rozporządzeń, zasadnicze wymagania dla wyrobów podlegających ocenie zgodności oraz procedury oceny zgodności, biorąc pod uwagę rodzaje wyrobów oraz stopień stwarzanych przez nie zagrożeń, a także inne wymagania zawarte w dyrektywach nowego podejścia,

• minister właściwy ze względu na przedmiot oceny zgodności określi, wydając rozporządzenia, o których mowa powyżej, w szczególności metody badań, sposób oznakowania wyrobów oraz wzór znaku,

• minister właściwy ze względu na przedmiot oceny zgodności może określić, w drodze rozporządzeń, szczegółowe wymagania dla wyrobów, które mogą stwarzać zagrożenie albo służą ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia, mienia lub środowiska, biorąc pod uwagę rodzaje wyrobów oraz stopień stwarzanych przez nie zagrożeń, a także inne wymagania zawarte w innych aktach prawnych Wspólnoty Europejskiej niż dyrektywy nowego podejścia,

• minister właściwy ze względu na przedmiot oceny zgodności, wydając rozporządzenia, o których mowa powyżej określi, w zależności od rodzaju wyrobów, w szczególności sposoby identyfikacji i oznakowania wyrobów oraz warunki i tryb przeprowadzania badań.

2-5.3.3. Akredytacja, autoryzacja oraz notyfikacja

Ustawa o systemie oceny zgodności określa zakres działania Polskiego Centrum Akredytacji (PCA) jako krajowej jednostki akredytującej. Zakres ten obejmuje w szczególności:

• akredytowanie jednostek certyfikujących lub kontrolujących, laboratoriów lub innych podmiotów przeprowadzających oceny zgodności lub weryfikacje,

• sprawowanie nadzoru nad akredytowanymi jednostkami certyfikującymi lub kontrolującymi oraz akredytowanymi laboratoriami lub innymi akredytowanymi podmiotami przeprowadzającymi oceny zgodności lub weryfikacje, w zakresie przestrzegania przez nie warunków akredytacji,

• prowadzenie wykazu akredytowanych jednostek certyfikujących lub kontrolujących oraz akredytowanych laboratoriów lub innych akredytowanych podmiotów przeprowadzających oceny zgodności lub weryfikacje,

• organizowanie szkoleń i prowadzenie działalności wydawniczej w zakresie akredytacji.
  

Nadzór nad PCA sprawuje minister właściwy do spraw gospodarki. Ogólny schemat krajowego systemu oceny zgodności jest przedstawiony na foliogramie (fol. nr 16). Ogólny schemat krajowego systemu oceny zgodności.



		Schemat krajowego systemu oceny zgodności.
fol. nr 16

W procesie oceny zgodności uczestniczą producenci, ich upoważnieni przedstawiciele oraz jednostki notyfikowane – jednostki certyfikujące, jednostki kontrolujące oraz laboratoria. Jednostki certyfikujące, jednostki kontrolujące oraz laboratoria w celu uzyskania notyfikacji są autoryzowane przez właściwego ministra ze względu na przedmiot oceny zgodności. Przez autoryzację należy rozumieć zakwalifikowanie przez ministra lub kierownika urzędu centralnego, właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności, zgłaszającej się jednostki lub laboratorium do procesu notyfikacji.

Wymienione wyżej jednostki powinny spełniać następujące kryteria:

• posiadać personel o odpowiedniej wiedzy technicznej w zakresie wyrobów i danej procedury oceny zgodności,
  
• być niezależne i bezstronne w stosunku do podmiotów bezpośrednio lub pośrednio związanych z procesem produkcji wyrobu,
  
• dysponować odpowiednim sprzętem,
  

Autoryzacja jest udzielana na wniosek jednostki certyfikującej, jednostki kontrolującej albo laboratorium, spełniających ww. kryteria, pod warunkiem:

• uzyskania certyfikatu akredytacji,

• ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej w wysokości odpowiedniej dla ryzyka związanego z prowadzoną działalnością,

• spełnienia dodatkowych kryteriów określonych w rozporządzeniach ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności.
  
  
W kolejnym etapie procesu notyfikacji, po uzyskaniu autoryzacji, ministrowie i kierownicy urzędów centralnych zgłaszają ministrowi właściwemu do spraw gospodarki autoryzowane jednostki certyfikujące i jednostki kontrolujące oraz autoryzowane laboratoria w celu ich notyfikowania Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej. Minister właściwy do spraw gospodarki ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" informacje o notyfikowanych jednostkach certyfikujących i jednostkach kontrolujących oraz notyfikowanych laboratoriach, a także o zmianie zakresu notyfikacji i jej cofnięciu.

2-5.3.4. System kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu

Ustawa o systemie oceny zgodności wprowadza wymagania dotyczące nadzoru nad wyrobami podlegającymi ocenie zgodności. Organem sprawującym nadzór nad wyrobami wprowadzonymi do obrotu jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który wykonuje swoje zadania przy pomocy wyspecjalizowanych organów prowadzących kontrole spełniania przez wyroby zasadniczych wymagań. Organami wyspecjalizowanymi są:

• wojewódzcy inspektorzy Inspekcji Handlowej,
  
• inspektorzy pracy,
  
• Prezes Urzędu Komunikacji Elekronicznej,
  
• organy Inspekcji Ochrony Środowiska,
  
• Prezes Urzędu Transportu Kolejowego,
  
• organy nadzoru budowlanego,
  
• Prezes Wyższego Urzędu Górniczego,
  
• dyrektorzy urzędów morskich,
  
• wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego (fol.17)
  
  
  

  		Ustawa o systemie oceny zgodności
  fol. nr 17

W omawianej ustawie zostały określone zasady postępowania w przypadku, jeżeli w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że wprowadzony do obrotu wyrób nie spełnia zasadniczych wymagań. Organ wyspecjalizowany może producentowi, jego upoważnionemu przedstawicielowi lub importerowi:
• nakazać wycofanie wyrobu z obrotu,
  
• zakazać udostępniania wyrobu,
  
• ograniczyć udostępnianie wyrobu,
  
• nakazać stronie postępowania powiadomić konsumentów lub użytkowników wyrobu o stwierdzonych niezgodnościach z zasadniczymi wymaganiami, określając termin i sposób ich powiadomienia.
  

Ponadto w ustawie o systemie oceny zgodności określono zasady dotyczące odpowiedzialności karnej za wprowadzanie do obrotu wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami. Karze grzywny podlegają podmioty:

• wprowadzające do obrotu wyroby niezgodne z zasadniczymi wymaganiami,
  
• umieszczające oznakowanie CE na wyrobie, który nie spełnia zasadniczych wymagań albo dla którego producent lub jego upoważniony przedstawiciel nie wystawił deklaracji zgodności,
  
• umieszczające na wyrobie znak podobny do oznakowanie CE, mogący wprowadzić w błąd nabywcę i użytkownika tego wyrobu,
  wprowadzające do obrotu wyrób podlegający oznakowaniu CE, a nieoznakowany takim oznakowaniem,
  
• wprowadzające do obrotu wyrób podlegający oznakowaniu CE, a nieoznakowany takim oznakowaniem
  
• umieszczające na wyrobie znak CE, który nie podlega temu oznakowaniu, lub wprowadzając do obrotu taki wyrób.
  

2-5.3.5. Postanowienia dotyczące oceny zgodności w Kodeksie pracy

Przepisy odnoszące się do systemu oceny zgodności znalazły się także w Kodeksie pracy znowelizowanym ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. [19]] i ustawą z dnia 28 kwietnia 2000 r.: w zakresie maszyn i innych urządzeń techniczny w art. 217, natomiast w zakresie środków ochrony indywidualnej w art. 237⁶.


"Art. 217. Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach.


Art. 237⁶ Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sprawach posługiwania się tymi środkami. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach".