4-1. Fizjologia, higiena i medycyna pracy oraz ich udział w kształtowaniu warunków pracy

dr hab. Jan Karczewski - Akademia Medyczna w Białymstoku

4-1.2. Definicje higieny

Pojęcie higieny jest nierozłącznie związane z pojęciem zdrowia. Nazwa „higiena” wywodzi się prawdopodobnie od greckiego hygieinos - zdrowy. Zachowanie zdrowia powinno zawsze stanowić cel nadrzędny we wszystkich działaniach w dziedzinie higieny, w tym także fizjologii i higieny pracy. W tym miejscu przywołajmy definicję zdrowia według WHO.

Zdrowie, to według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), stan pełnej harmonii trzech dobrostanów: fizycznego, psychicznego i społecznego.

Definicja ta najpełniej określa warunki niezbędne do zachowania zdrowia. Brak chociaż jednego z wymienionych w niej elementów (dobrostanów) może powodować upośledzenie zdrowia. Sytuacje takie zdarzają się w miejscu pracy, gdzie dochodzi najczęściej do zaburzeń dobrostanu fizycznego, co również może prowadzić do stanów kończących się chorobą.

Obecnie higiena pracy zajmuje się głównie określaniem zagrożeń zdrowia w środowisku pracy, pomiarem stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, profilaktyką w zakresie działań prozdrowotnych w miejscu pracy oraz, wspólnie z epidemiologią, oceną ryzyka zdrowotnego na stanowisku pracy. Specjaliści z zakresu higieny pracy biorą aktywny udział w kształtowaniu ergonomicznego stanowiska pracy. W zaleceniach określonych w dyrektywie Rady 89/391/EEC o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy,wymaga się, aby przy ocenie zagrożeń i związanego z nim ryzyka dla zdrowia pracownika, zaangażowani byli specjaliści z zakresu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

Wiele procesów technologicznych ma negatywny wpływ na zdrowie pracujących przy nich pracowników. Na przykład praca w pyle powoduje różnorodne schorzenia, zwłaszcza choroby płuc. Często zagrożone jest także zdrowie pracowników zakładów chemicznych, np. pracujący przy pochodnych aniliny są zagrożeni guzami pęcherza moczowego, podczas gdy pracujący przy rtęci lub kadmie mogą cierpieć na zatrucie tymi metalami. Robotnicy zajmujący się wełną i skórami mogą zarazić się wąglikiem, podczas gdy ludzie stykający się w swojej pracy ze smołą i produktami jej spalania mogą zachorować na raka skóry.

Utrzymanie właściwego dobrostanu fizycznego związane jest więc z zapewnieniem pracownikowi takich warunków pracy, które nie zakłócą naturalnych (fizjologicznych) procesów życiowych przebiegających w ustroju i tym samym zapewniają utrzymanie jego homeostazy. Pojęcie homeostazy wymaga szerszego omówienia.