2-5. Ocena zgodności wyrobów, maszyn i urządzeń z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia. |
|
2-5.1. System oceny zgodności wyrobów w Polsce |
Ustawa określa zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi wyrobów, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia, lub zdrowia. Ustawa ta ustala także zasady i tryb udzielania akredytacji oraz autoryzacji jednostek działających w ramach systemu oceny zgodności oraz sposób zgłaszania Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej autoryzowanych jednostek oraz autoryzowanych laboratoriów w celu ich notyfikacji. Wprowadza ponadto zasady działania systemu kontroli wyrobów zgodnie z ramami nadzorczymi podlegającymi ocenie zgodności oraz organy właściwe w tych sprawach (2-5. slajd 10).Celem ustawy jest:
- eliminowanie zagrożeń stwarzanych przez wyroby dla życia lub zdrowia użytkowników i konsumentów oraz mienia, a także zagrożeń środowiska;
- znoszenie barier technicznych w handlu i ułatwianie międzynarodowego obrotu towarowego;
- stworzenie warunków do rzetelnej oceny wyrobów i procesów ich wytwarzania przez kompetentne i niezależne podmioty.
2-5.1.2. Zakres oceny zgodności maszyn |
Zgodnie z ustawą o systemie oceny zgodności wprowadzane do obrotu wyroby podlegają ocenie zgodności z:
- zasadniczymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniach wydanych przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny, lub
- szczegółowymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniach wydanych przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny, lub
- zasadniczymi lub szczegółowymi wymaganiami określonymi w odrębnych ustawach (2-5. slajd 14)
Dokonanie powyższej oceny zgodności jest obowiązkowe przed wprowadzeniem określonego wyrobu do obrotu.
Podczas dokonywania oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami wyrób może być poddawany:
- badaniom przez:
-producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, jeżeli nie jest wymagane przeprowadzenie badań przez laboratorium niezależne od dostawcy i odbiorcy,
-notyfikowane laboratorium, jeżeli jest wymagane przeprowadzenie badań przez laboratorium niezależne od dostawcy i odbiorcy,- sprawdzeniu zgodności z zasadniczymi wymaganiami - przez notyfikowaną jednostkę kontrolującą,
- certyfikacji - przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą (2-5. slajd 15), Ustawa o systemie oceny zgodności. Procesy oceny zgodności.
Domniemywa się, że wyrób spełnia zasadnicze wymagania, jeżeli jest zgodny z normami zharmonizowanymi. W przypadku gdy producent lub jego upoważniony przedstawiciel nie wykaże zgodności wyrobu z normami zharmonizowanymi, jest obowiązany wykazać zgodność wyrobu z zasadniczymi wymaganiami na podstawie innych dowodów. Prezes Polskiego Komitetu Normalizacyjnego ogłasza dwa razy w roku, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" numery i tytuły ustanowionych norm zharmonizowanych wraz z tytułami aktów prawnych wdrażających dyrektywy nowego podejścia i miejscem ich publikacji, według stanu na dzień 30 czerwca i dzień 31 grudnia każdego roku.
Pozytywny wynik oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami dokonywanej przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą stanowi podstawę do wydania producentowi lub jego upoważnionemu przedstawicielowi certyfikatu zgodności.
Producent lub jego upoważniony przedstawiciel, który poddał wyrób lub proces jego wytwarzania ocenie zgodności z zasadniczymi wymaganiami i potwierdził ich zgodność, wystawia deklarację zgodności lub umieszcza oznakowanie CE, zgodnie z wymaganiami określonymi w dyrektywach nowego podejścia.
Ustawa o systemie oceny zgodności daje delegacje dla ministrów właściwych ze względu na przedmiot oceny zgodności do przygotowania rozporządzeń, które przenoszą postanowienia dyrektyw nowego podejścia do prawa krajowego. Delegacje te stanowią, że:
- minister właściwy ze względu na przedmiot oceny zgodności określi, w drodze rozporządzeń, zasadnicze wymagania dla wyrobów podlegających ocenie zgodności oraz procedury oceny zgodności, biorąc pod uwagę rodzaje wyrobów oraz stopień stwarzanych przez nie zagrożeń, a także inne wymagania zawarte w dyrektywach nowego podejścia,
- minister właściwy ze względu na przedmiot oceny zgodności określi, wydając rozporządzenia, o których mowa powyżej, w szczególności metody badań, sposób oznakowania wyrobów oraz wzór znaku,
- minister właściwy ze względu na przedmiot oceny zgodności może określić, w drodze rozporządzeń, szczegółowe wymagania dla wyrobów, które mogą stwarzać zagrożenie albo służą ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia, mienia lub środowiska, biorąc pod uwagę rodzaje wyrobów oraz stopień stwarzanych przez nie zagrożeń, a także inne wymagania zawarte w innych aktach prawnych Wspólnoty Europejskiej niż dyrektywy nowego podejścia,
- minister właściwy ze względu na przedmiot oceny zgodności, wydając rozporządzenia, o których mowa powyżej określi, w zależności od rodzaju wyrobów, w szczególności sposoby identyfikacji i oznakowania wyrobów oraz warunki i tryb przeprowadzania badań.
2-5.1.3. Akredytacja, autoryzacja oraz notyfikacja Ustawa o systemie oceny zgodności określa zakres działania Polskiego Centrum Akredytacji (PCA) jako krajowej jednostki akredytującej. Zakres ten obejmuje w szczególności:
- akredytowanie jednostek certyfikujących lub kontrolujących, laboratoriów lub innych podmiotów przeprowadzających oceny zgodności lub weryfikacje,
- sprawowanie nadzoru nad akredytowanymi jednostkami certyfikującymi lub kontrolującymi oraz akredytowanymi laboratoriami lub innymi akredytowanymi podmiotami przeprowadzającymi oceny zgodności lub weryfikacje, w zakresie przestrzegania przez nie warunków akredytacji,
- prowadzenie wykazu akredytowanych jednostek certyfikujących lub kontrolujących oraz akredytowanych laboratoriów lub innych akredytowanych podmiotów przeprowadzających oceny zgodności lub weryfikacje,
- organizowanie szkoleń i prowadzenie działalności wydawniczej w zakresie akredytacji.
Nadzór nad PCA sprawuje minister właściwy do spraw gospodarki. Ogólny schemat krajowego systemu oceny zgodności jest przedstawiony na foliogramie (2-5. slajd 16).
Ogólny schemat krajowego systemu oceny zgodności.
W procesie oceny zgodności uczestniczą producenci, ich upoważnieni przedstawiciele oraz jednostki notyfikowane – jednostki certyfikujące, jednostki kontrolujące oraz laboratoria. Jednostki certyfikujące, jednostki kontrolujące oraz laboratoria w celu uzyskania notyfikacji są autoryzowane przez właściwego ministra ze względu na przedmiot oceny zgodności. Przez autoryzację należy rozumieć zakwalifikowanie przez ministra lub kierownika urzędu centralnego, właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności, zgłaszającej się jednostki lub laboratorium do procesu notyfikacji.Wymienione wyżej jednostki powinny spełniać następujące kryteria:
- posiadać personel o odpowiedniej wiedzy technicznej w zakresie wyrobów i danej procedury oceny zgodności,
- być niezależne i bezstronne w stosunku do podmiotów bezpośrednio lub pośrednio związanych z procesem produkcji wyrobu,
- dysponować odpowiednim sprzętem.
Autoryzacja jest udzielana na wniosek jednostki certyfikującej, jednostki kontrolującej albo laboratorium, spełniających ww. kryteria, pod warunkiem:
- uzyskania certyfikatu akredytacji,
- ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej w wysokości odpowiedniej dla ryzyka związanego z prowadzoną działalnością,
- spełnienia dodatkowych kryteriów określonych w rozporządzeniach ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności.
W kolejnym etapie procesu notyfikacji, po uzyskaniu autoryzacji, ministrowie i kierownicy urzędów centralnych zgłaszają ministrowi właściwemu do spraw gospodarki autoryzowane jednostki certyfikujące i jednostki kontrolujące oraz autoryzowane laboratoria w celu ich notyfikowania Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej. Minister właściwy do spraw gospodarki ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" informacje o notyfikowanych jednostkach certyfikujących i jednostkach kontrolujących oraz notyfikowanych laboratoriach, a także o zmianie zakresu notyfikacji i jej cofnięciu.
2-5.1.4. System kontroli wyrobów wprowadzonych do obrotu |
Ustawa o systemie oceny zgodności wprowadza wymagania dotyczące systemu kontroli wyrobów podlegających ocenie zgodności. Organem monitorującym funkcjonowanie systemu kontroli wyrobów, współpracującym z organami wyspecjalizowanymi oraz organami celnymi jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Organami wyspecjalizowanymi są:
- wojewódzcy inspektorzy Inspekcji Handlowej,
- inspektorzy pracy,
- Prezes Urzędu Komunikacji Elekronicznej,
- organy Inspekcji Ochrony Środowiska,
- Prezes Urzędu Transportu Kolejowego,
- organy nadzoru budowlanego,
- Prezes Wyższego Urzędu Górniczego,
- dyrektorzy urzędów morskich,
- wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego (2-5. slajd 17).
W omawianej ustawie zostały określone zasady postępowania w przypadku, jeżeli w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że wprowadzony do obrotu wyrób nie spełnia zasadniczych wymagań. Zgodnie z tymi zasadami można producentowi, jego upoważnionemu przedstawicielowi lub importerowi:
- nakazać wycofanie wyrobu z obrotu lub z użytku,
- zakazać udostępniania wyrobu,
- ograniczyć udostępnianie wyrobu,
- nakazać stronie postępowania powiadomić konsumentów lub użytkowników wyrobu o stwierdzonych niezgodnościach z zasadniczymi wymaganiami, określając termin i sposób ich powiadomienia.
Ponadto w ustawie o systemie oceny zgodności określono zasady dotyczące odpowiedzialności karnej za wprowadzanie do obrotu wyrobów niezgodnych z zasadniczymi wymaganiami. Karze grzywny podlegają podmioty:
- wprowadzające do obrotu wyroby niezgodne z zasadniczymi wymaganiami,
- umieszczające oznakowanie CE na wyrobie, który nie spełnia zasadniczych wymagań albo dla którego producent lub jego upoważniony przedstawiciel nie wystawił deklaracji zgodności,
- umieszczające na wyrobie znak podobny do oznakowanie CE, mogący wprowadzić w błąd nabywcę i użytkownika tego wyrobu,
- wprowadzające do obrotu wyrób podlegający oznakowaniu CE, a nieoznakowany takim oznakowaniem
- umieszczające na wyrobie znak CE, który nie podlega temu oznakowaniu, lub wprowadzając do obrotu taki wyrób.
2-5.1.5. Postanowienia dotyczące oceny zgodności w Kodeksie pracy Przepisy odnoszące się do systemu oceny zgodności znalazły się także w Kodeksie pracy znowelizowanym ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. [19] i ustawą z dnia 28 kwietnia 2000 r.: w zakresie maszyn i innych urządzeń techniczny w art. 217, natomiast w zakresie środków ochrony indywidualnej w art. 2376.
"Art. 217. Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach.
Art. 2376 Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sprawach posługiwania się tymi środkami. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach".
2-5.2. Ocena zgodności środków ochrony indywidualnej w krajach Unii Europejskiej odstawową dyrektywą stosowaną przy ocenie zgodności maszyn jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego nr 2006/42/WE w sprawie maszyn [15], (2-5. slajd 23; , 2-5. slajd 24).
W Polsce dyrektywa 2006/42/WE w sprawie maszyn została wdrożona d drodze rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn [24]. Dyrektywa 2006/42/WE określa zakres, kryteria i zasady oceny zgodności maszyn w Unii Europejskiej.
Ocena zgodności maszyn w UE (2-5. slajd 18).
2-5.3. Literatura
- Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Red. nauk. D. Koradecka. T. 1-2, Warszawa, CIOP 1999.
- Gierasimiuk J., Miareczko B.: Rola i działanie CIOP w zakresie Dyrektywy Maszynowej (98/37/EC). Seminarium: Zasady zapewnienia bezpieczeństwa przy maszynach według wymagań europejskich. Warszawa, CIOP 2000.
- Jędrzejewska M., Miareczko B., Podgórski D.: Ocena zgodności maszyn oraz środków ochrony zbiorowej i indywidualnej z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia. Warszawa, CIOP-PIB 2005
- Seminar on PPE. Vademecum, Project PRAQIII B5-98-043, 1999.
- Council Resolution of 07 May 1985 on a new approach to technical harmonization and standards. Official Journal of the European Communities C 136, 04.06.1985.
- Council Directive 85/374/EEC of 25 July 1985 on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States concerning liability for defective products. Official Journal of the European Communities L 210, 07.08.1985.
- Council Directive 89/391/EEC of 12 June 1989 on the introduction of measures to encourage improvements in the safety and health of workers at work. Official Journal of the European Communities L 183, 29.06.1989.
- Council Directive 89/655/EEC of 30 November 1989 concerning the minimum safety and health requirements for the use of work equipment by workers at work (second individual Directive within the meaning of Article 16 (1) of Directive 89/391/EEC). Official Journal of the European Communities L 393,30.12.1989.
- Council Directive 89/656/EEC of 30 November 1989 on the minimum health and safety requirements for the use by workers of personal protective equipment at workplace (third individual Directive within the meaning of Article 16 (1) of Directive 89/391/EEC). Official Journal of the European Communities L 393,30.12.1989.
- Council Directive 89/686/EEC of 21 December 1989 on the approximation of the laws of the Member States relating to personal protective equipment. Official Journal of the European Communities L 399, 30.12.1989.
- Council Resolution of 21 December 1989 on a global approach to conformity assessment. Official Journal of the European Communities C 010, 16.01.1990.
- Directive 2001/95/EC Of European Parliament and of the Council od 3 December 2001 on general product safe.
- Council Directive 93/68/EEC of 22 July 1993 amending Directive 87/404/EEC (simple pressure vessels), 88/378/EEC (safety of toys), 89/106/EEC (construction products), 89/336/EEC (electromagnetic compatibility), 89/392/EEC (machinery), 89/686/EEC (personal protective equipment), 90/384/EEC (non-automatic weighting instruments), 90/385/EEC (active implantable medical devices), 90/396/EEC (appliances burning gaseous fuels), 91/263/EEC (telecommunications terminal equipment), 92/42/EEC (new hot-water boilers fired with liquid or gaseous fuels) and 73/23/EEC (electrical equipment designed for use within certain voltage limits). Official Journal of the European Communities L 216, 08.08.1997.
- Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu, uchylająca decyzję Rady 93/465/EWG (Dziennik Urzędowy UE L 318/82, 13.08.2008 r.)
- Directive 2006/24/EC of the European Parliament and of the Council of 17 May 2006 on machinery, and amending Directive 95/16/EC (recast),
- Dyrektywa 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn, zmieniająca dyrektywę 95/16/WE (przekształcenie) (Dziennik Urzędowy UE, L 157/24, 9.06.2006 r.)
- Guide to the implementation of directives based on New Approach and Global Approach, European Commission, Luxembourg, 2000.
- Ustawa z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1996 r., nr 24, poz. 110).
- Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 z późniejszymi zmianami).
- Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. Nr 166, poz. 1360 z późniejszymi zmianami, Dz. U. z 2003 r. Nr 170, poz. 1652).
- Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. z 2003, Nr 229, poz. 2275 z późniejszymi zmianami).
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy Dz. U. Nr 191, poz. 1596.
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173)
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199, poz. 1228)
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 września 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy Dz. U. Nr 178, poz. 1745.
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity ogłoszony obwieszczeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 sierpnia 2003 r. Dz. U. Nr 169, poz. 1650)
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93 (Dziennik Urzędowy UE L 218/30, 13.08.2008 r.)
- Single European Act, modifying the treaties of ROME, signed in LUXEMBOURG on 17 February 1986. Official Journal of the European.
- PN-EN ISO 9001:2009 Systemy zarządzania jakością - Wymagania.
- PN-EN ISO/IEC 17011:2005 System akredytacji laboratoriów wzorcujących i badawczych. Wymagania ogólne dotyczące działania i uznawania.
- PN-EN ISO/IEC 17020:2005 Ogólne kryteria działania różnych rodzajów jednostek kontrolujących.
- PN-EN ISO/IEC 17021:2006 Wymagania ogólne dotyczące jednostek prowadzących ocenę oraz certyfikację/rejestrację systemów jakości.
- PN-EN ISO/IEC 17024:2004 Ocena zgodności. Ogólne wymagania dotyczące jednostek certyfikujących osoby.
- PN-EN ISO/IEC 17025:2005 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących
- PN-EN ISO/IEC 17050:2005 Ogólne kryteria deklaracji zgodności składanej przez dostawcę.
- PN-EN 45011:2000 Wymagania ogólne dotyczące jednostek prowadzących systemy certyfikacji wyrobów. 37. PN-EN ISO/IEC 17000:2006. Ocena zgodności. Terminologia i zasady ogólne.
- Council Decision 93/465/EEC of 22 July 1993 concerning the modules for the of various phases of the conformity assessment procedures and the rules for the affixing and use of the CE conformity marking, which is intended to be used in the technical harmonization directives. OJ L 220 30.08.1993.