Projektowanie systemów C - OT - O opiera się na szeregu zasad ogólnych i bardzo wielu zasadach i wytycznych szczegółowych. Zasady te wynikają z czterech racji istnienia systemu. Są to [wg 2]:

• racje celowości technicznej, dają one odpowiedź na pytanie: dlaczego i w jakim celu powstał dany system?
• racje technologiczne, dają one odpowiedź na pytanie: czy można w danych warunkach wykonać dany obiekt?
• racje ekonomiczne, dające odpowiedź na pytanie: jaka jest efektywność ekonomiczna wykonania i eksploatowania (użytkowania, obsługiwania i zasilania) danego obiektu?
• racje polityczno-społeczne, dają one odpowiedź na pytanie: w jakim stopniu jest zaspokajana dana potrzeba społeczna oraz czy dobro człowieka (użytkownika, konsumenta) jest w pełni zabezpieczone przed ujemnymi skutkami uruchomienia projektowanego systemu C - OT - O?

Wśród wielu zasad i reguł projektowania są kryteria projektowania dotyczące zapewnienia ergonomiczności obiektów technicznych i ich otoczenia oraz bezpieczeństwa pracy. Pierwotnym źródłem powstawania tych kryteriów jest stwierdzenie, że możliwości psychofizyczne człowieka są ograniczone, a możliwości rozwoju obiektu technicznego są praktycznie nieograniczone.

Zasady ogólne tworzą generalną koncepcję projektowania, a zasady szczegółowe określają warunki i wymagania, które powinien spełnić projekt. Ogólne zasady projektowania sformułowane przez Z. Osińskiego i J. Wróbla są następujące [1] ( 7-4. slajd 6).

 
7-4. slajd 6

Zasada I. Projekt powinien spełniać wszystkie podstawowe wymagania wynikające z obowiązujących norm i przepisów, oczekiwań użytkowników i odbiorców oraz innych szczegółowych zasad.

Zasada II. Projekt powinien być optymalny w danych warunkach ze względu na przyjęte kryteria optymalizacji.

Nowoczesne podejście do procesu organizacji pracy polega na poszukiwaniu nowych skutecznych środków zaradczych, które umożliwiłyby pełniejsze przystosowanie pracy do człowieka. Uwzględnienie postulatów humanizacji wiąże się z uelastycznieniem form organizacji pracy [3]. Opracowywanie organizacji pracy powinno przebiegać zgodnie z zasadami projektowania systemów C - OT. Wyróżnia się trzy tendencje zmian organizacyjnych ( 7-4. slajd 7):

• projektowanie zadań (kształtowanie treści pracy)
• doskonalenie organizacji pracy
• zespoły pracy wysokiej jakości.

 
7-4. slajd 7

Kształtowanie treści pracy opiera się głównie na czterech technikach:

• rotacji stanowisk - użytkownik pracuje na coraz to innym stanowisku
• rozszerzania pracy - łączenia zadań o podobnym charakterze w większe moduły
• wzbogacania pracy - dołączania do prostych prac wykonywanych operacji kontrolnych, decyzyjnych oraz przydzielania zadań o wyższym poziomie komplikacji
• tworzenia autonomicznych grup kontrolnych - tworzenia grup roboczych dysponujących dużą samodzielnością i większą odpowiedzialnością.

Doskonalenie organizacji to zaplanowanie przedsięwzięć w skali organizacji, kierowane z góry i mające na celu zwiększenie efektywności organizacji poprzez zaplanowaną interwencję wykorzystującą wiedzę nauk behawioralnych. Projektowanie ergonomiczne oparte na doskonaleniu organizacji nazywa się niekiedy projektowaniem socjotechnicznym. W tabeli 1 przedstawiono zasady socjotechnicznego projektowania pracy ( 7-4. slajd 8).

 
7-4. slajd 8

Wprowadzenie zmian organizacyjnych przy współudziale wszystkich zainteresowanych uczestników PPR jest elementem oddziaływania ergonomii partycypacyjnej (uczestniczącej).

Tabela 1. Zasady socjotechnicznego projektowania pracy [wg 3]

1	Kompatybilność	Sposób przeprowadzania projektu socjotechnicznego musi być zgodny z wprowadzanymi zmianami
2	Minimalna specyfikacja krytyczna	Projektując nowy system należy określać tylko to, co absolutnie niezbędne. Pozostaje swoboda w określaniu szczegółów realizacyjnych i zwiększa się stopień przystosowywania do nieprzewidzianych wydarzeń
3	Kryterium socjotechniczne	Wszelkie niezgodności w ramach systemu można ograniczyć poprzez wnikliwą kontrolę ich źródeł. Jeżeli wykonawca prowadzi samokontrolę, zmniejsza się pętla sprzężenia zwrotnego kontroli niezgodności
4	Zasada wielofunkcyjności	Zasada ta pozwala pracownikom na wypełnianie więcej niż jednej roli, o ile projektowanie pracy jest nastawione na zwiększenie zamienności ludzi
5	Umiejscowienie (lokalizacja) granic	We wszystkich organizacjach należy określić granice pomiędzy komórkami. Podziały te są zwykle wykonywane w oparciu o takie kryteria, jak: funkcja, technologia, przestrzeń lub czas
6	Przepływ informacji	Informacje powinny przepływać w pierwszej kolejności tam, gdzie są potrzebne, a nie od kierownictwa do podwładnych
7	Zgodne wsparcie	Systemy administracyjne oraz zarządzanie powinny być tak opracowywane, aby poprzez system nadzoru i wynagrodzeń, wzmocnić te zachowania, do których organizacja zachęca
8	Projektowanie i wartości ludzkie	Systemy muszą być projektowane tak, aby prowadziły do stanowisk pracy o wysokiej jakości
9	Niekompletność	Projektowanie pracy jest procesem nie kończącym się z uwagi na ciągły postęp i rozwój człowieka oraz techniki

Zespoły pracy wysokiej jakości. Najnowsze technologie produkcji stworzyły zagrożenie zubożenia pracy człowieka, ale jednocześnie niosą z sobą możliwości znacznego wzbogacenia pracy. Poprawę znaczenia człowieka (użytkownika) w wysoko zautomatyzowanych systemach produkcyjnych gwarantują elastyczne systemy wytwarzania (FMS) oraz komputerowo zintegrowana produkcja (CIM).

Dzięki bardzo zaawansowanej technologii produkcję jednostkową prowadzi się w warunkach produkcji masowej, co urozmaica pracę ludzi i jednocześnie zwiększa wydajność produkcji.

7-4.4.1. Wymagania ergonomiczne

Obiekty techniczne powinny spełniać wymagania ergonomiczne, które należy rozumieć wg normy PN-83/N-08015 jako normatywnie podane wymagania, odnoszące się do obiektów technicznych i środowiska, ustalające ich przystosowanie do anatomicznych i psychofizycznych możliwości człowieka. Ta sama norma definiuje również, między innymi, kategorie wymagań ergonomicznych. Są to ( 7-4. slajd 18):

• antropometryczne wymagania odnoszące się do obiektów technicznych, określające ich dostosowanie do wymiarów i masy ciała ludzkiego lub jego części,
• fizjologiczne wymagania odnoszące się do obiektów technicznych, określające ich dostosowanie do fizjologicznych cech człowieka
• psychofizyczne wymagania odnoszące się do obiektów technicznych, określające ich dostosowanie do odpowiedniego funkcjonowania zmysłów człowieka,
• higieniczne wymagania odnoszące się do środowiska, określające jego dostosowanie do człowieka w celu zmniejszenia szkodliwych czynników środowiska oraz zapewnienia odpowiednich warunków pracy.

 
7-4. slajd 18

Jak widać, ta obowiązująca jeszcze norma nie uwzględnia wszystkich aspektów projektowania systemów C - OT - O. Na przykład, rolę otoczenia, czyli środowiska, ujmuje tylko w kategoriach higienicznych. Przemilczana jest sprawa dostosowania człowieka do obiektu technicznego (odpowiednie treningi na symulatorach, wymagania odpowiedniego stanu psychofizycznego operatorów określonych stanowisk pracy, różnego rodzaju kursy zawodowe i konieczność opanowania określonych umiejętności).

7-4.4.2. Wytyczne projektowania elementów systemu pracy

Projektanci w swojej pracy muszą respektować obowiązujące przepisy ustawowe, w tym wymagania norm wskazanych w odpowiednich dokumentach i aktach prawnych. Jedną z takich istotnych norm jest norma PN-81/N-08010, dotycząca ergonomicznych zasad projektowania. Norma ta, obowiązująca w całym zakresie, podaje ogólne wytyczne projektowania  (7-4. slajd 19):

• przestrzeni pracy i środków pracy
• środowiska pracy
• procesu pracy

 
(7-4. slajd 19)

W normie zdefiniowano system pracy, który obejmuje ludzi i środki pracy współdziałające w procesie pracy dla osiągnięcia określonego celu pracy w danej przestrzeni pracy, środowisku pracy i w danych warunkach wyznaczonych przez cel pracy.

Proces pracy obejmuje wszystkie stany eksploatacyjne środków pracy, tj. maszyn, urządzeń, przyrządów, instalacji, mebli i innych elementów stosowanych w systemie pracy. Dany stan eksploatacyjny obiektu technicznego (środka pracy) wynika z celu pracy jako zamierzonego wyniku działania systemu pracy.

Należy również zwrócić uwagę na to, że norma zobowiązuje do uwzględniania w procesie projektowania wszystkich elementów systemu „człowiek - obiekt techniczny - otoczenie”.

Projektowanie środków pracy i przestrzeni pracy musi nawiązywać do:

• wymiarów ciała ludzkiego

• postawy ciała, siły mięśni i ruchów ciała

• możliwości percepcyjnych człowieka (szczególnie przy projektowaniu sygnałów, urządzeń informacyjnych i sterujących).

Projektowanie przestrzeni pracy i środków pracy powinno uwzględniać uwarunkowania wynikające z wymiarów ciała ludzkiego w powiązaniu z procesem pracy. Postawa ciała, wywierana siła i ruch ciała powinny być ze sobą zharmonizowane. Praca powinna być tak zaprojektowana, aby uniknąć niepotrzebnego i nadmiernego obciążenia mięśni, stawów, wiązadeł oraz układów oddechowego i krążenia. Wymagana od człowieka siła powinna się mieścić w granicach uwarunkowań fizjologii.

Elementy sygnalizacyjne i urządzenia informacyjne powinny być wybrane, zaprojektowane i usytuowane w sposób zgodny z możliwościami percepcyjnymi człowieka. Należy przy tym brać pod uwagę: rodzaj i liczbę sygnałów, sposób ich rozmieszczenia w przestrzeni, kształt, wyrazistość.

Urządzenia sterujące powinny być wybrane, zaprojektowane i usytuowane w sposób zgodny z właściwościami zwłaszcza ruchowymi tej części ciała, za pomocą której będą te urządzenia używane. Należy wziąć pod uwagę wymagania co do zręczności, dokładności, szybkości i siły. Urządzenia sterujące powinny być łatwe do zidentyfikowania, a ich krytyczne położenia powinny być zabezpieczone przed przypadkowym użyciem.

Projektowanie środowiska pracy, które stanowią czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne, społeczne i kulturowe (dwa ostatnie nie są objęte normą) powinno być takie, aby środowisko nie miało wielkiego wpływu na ludzi, ale służyło zachowaniu ich zdrowia oraz utrzymaniu zdolności i gotowości do pracy. Należy przy tym uwzględniać zarówno zjawiska obiektywne mierzalne, jak i zjawiska oraz oceny subiektywne.

Szczególne wymagania dotyczą: wymiarów pomieszczeń pracy, wymiany i składu powietrza, warunków termicznych, oświetlenia, hałasu, drgań i wstrząsów, promieniowania, oddziaływania czynników szkodliwych dla zdrowia, stosowania środków ochronnych.

Projektowanie procesu pracy powinno być takie, aby proces pracy gwarantował pracownikom ochronę zdrowia, zapewnienie bezpieczeństwa i przyczyniał się do ich dobrego samopoczucia oraz ułatwiał realizację celu pracy.

Norma PN-81/N-08010 zaleca wybrane metody poprawy jakości procesu pracy, w tym: rozszerzenie repertuaru czynności i zajęć pracownika, wzbogacanie pracy, zmianę czynności oraz zagwarantowanie zorganizowanych lub niezorganizowanych przerw w pracy.