NAUKA O PRACY - BEZPIECZEŃSTWO, HIGIENA, ERGONOMIA
1. Ergonomia
1.1. Ergonomia - pojęcia podstawowe
1.1.1 Źródła ergonomii w wytwórczości pierwotnej i rzemieślniczej
1.1.2 Źródła ergonomii w naukach przyrodniczych, humanistycznych i technicznych
1.1.3 Definicja, przedmiot i zakres ergonomii. Ergonomia jako wiedza interdyscyplinarna
1.1.4 Sfery oddziaływania ergonomii
1.1.5 Ergonomia jako element sztuki inżynierskiej
1.1.6 Układ człowiek-obiekt techniczny jako przedmiot badań i aplikacji ergonomii
1.1.7 Ergonomia a technika "przyjazna człowiekowi" humanizacja techniki
Literatura
2. Prawna ochrona pracy
2.1. Procesy pracy - pojęcia podstawowe, geneza idei ochrony pracy
2.1.1 Pojęcia podstawowe, geneza idei ochrony pracy
Literatura
2.2. Konwencje, normy i uregulowania międzynarodowe w zakresie bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa pracy
2.2.1 Wprowadzenie
2.2.2 Międzynarodowa Organizacja Pracy
2.2.3 Rada Europy
2.2.4 Unia Europejska
Literatura
2.3. System ochrony pracy w Polsce
2.3.1 Wprowadzenie
2.3.2 System prawny ochrony pracy w Polsce
2.3.3 System organizacyjny ochrony pracy w Polsce
Literatura
2.4. Obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
2.4.1 Obowiązki pracodawcy
2.4.2 Prawa i obowiązki pracowników
2.4.3 Obiekty budowlane i pomieszczenie pracy
2.4.4 Maszyny i inne urządzenia techniczne
2.4.5 Substancje chemiczne oraz procesy pracy szczególnie szkodliwe lub niebezpieczne dla zdrowia
2.4.6 Profilaktyczna ochrona zdrowia
2.4.7 Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii
2.4.8 Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze
2.4.9 Służba bezpieczeństwa i higiena pracy
2.4.10 Komisja bezpieczeństwa i higiena pracy
2.4.11 Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące osób wykonujących prace na innej podstawie niż stosunek pracy
Literatura
2.5. Ocena zgodności wyrobów, maszyn i urządzeń z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia
2.5.1 System oceny zgodności wyrobów w krajach Unii Europejskiej
2.5.2 Ocena zgodności maszyn w krajach Unii Europejskiej
2.5.3 System oceny zgodności wyrobów w Polsce
2.5.4 Podsumowanie
Literatura
2.6. Wypadki przy pracy - przyczyny występowania i skutki
2.6.1 Wprowadzenie
2.6.2 Przyczyny występowania wypadków
2.6.3 Model wypadku
2.6.4 Metody badania wypadków - identyfikacja przyczyn i okoliczności
Literatura
2.7. Choroby zawodowe - przyczyny występowania i skutki
2.7.1 Określenie choroby zawodowej i podstawy rozpoznawania
2.7.2 Występowanie chorób zawodowych w Polsce
2.7.3 Trudności związane z rozpoznawaniem chorób zawodowych
2.7.4 Profilaktyka chorób zawodowych
2.7.5 Główne cele strategiczne profilaktyki chorób zawodowych
2.7.6 Niezdolność do pracy w chorobach zawodowych
2.7.7 Skutki ekonomiczne chorób zawodowych
Literatura
3. Czynniki antropometryczne i biomechaniczne
3.1. Biomechanika - zakres badań i zastosowań, biomechaniczne modele układu mięśniowo-szkieletowego
3.1.1 Wstęp, definicja i podział biomechaniki, zakres badań i zastosowań
3.1.2 Siły działające na człowieka w procesie pracy
3.1.3 Metody doświadczalne
3.1.4 Metody teoretyczne
Literatura
3.2. Metody modelowe w projektowaniu przestrzeni pracy, manekiny płaskie i przestrzenne, makiety, modele funkcjonalne i komputerowe
3.2.1 Wstęp
3.2.2 Przegląd oprogramowania typu ErgoCAD
3.2.3 Podsumowanie
Literatura
3.3. Wymiary ciała ludzkiego jako czynnik determinujący strukturę przestrzenną obiektu technicznego
3.3.1 Miara człowieka
3.3.2 Granice zasięgu i strefy funkcjonalne rąk
3.3.3 Strefy bezpieczeństwa
Literatura
3.4. Metodyka badań i stosowania miar antropometrycznych
3.4.1 Wymiar antropometryczny jako zmienna losowa
3.4.2 Dane antropometryczne do projektowania
3.4.3 Zasady projektowania z uwzględnieniem kryteriów antropometrycznych
Literatura
3.5. Projektowanie wskaźników i elementów sterowniczych
3.5.1 Wprowadzenie
3.5.2 Definicje i zasady ogólne
3.5.3 Przepisy prawne dotyczące wskaźników i elementów sterowniczych
3.5.4 Projektowanie wskaźników
3.5.5 Projektowanie elementów sterowniczych
3.5.6 Umiejscowienie i rozmieszczenie wskaźników i elementów sterowniczych
Literatura
3.6. Geometria stanowisk pracy siedzącej, stanowiska do pracy z komputerem
3.6.1 Wprowadzenie
3.6.2 Obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego podczas pracy w pozycji siedzącej
3.6.3 Podstawowe wymagania dotyczące wyposażenia stanowiska pracy z komputerem
3.6.4 Rozmieszczenie elementów stanowiska pracy
3.6.5 Warunki środowiskowe
Literatura
3.7. Krajowe i międzynarodowe normy i bazy danych w zakresie antropometrii i biomechaniki
3.7.1 Wstęp
3.7.2 Normy krajowe
3.7.3 Normy międzynarodowe
3.7.4 Baza danych ergonomicznych ATLAS 2000
Literatura
4. Czynniki fizjologiczne
4.1. Fizjologia, higiena i medycyna pracy oraz ich udział w kształtowaniu warunków pracy
4.1.1 Wprowadzenie do fizjologii
4.1.2 Rola higieny w kształtowaniu warunków pracy
4.1.3 Homeostaza ustrojowa
4.1.4 Fizjologia wysiłku fizycznego
4.1.5 Udział higieny w kształtowaniu warunków pracy
4.1.6 Zadania medycyny pracy
Literatura
4.2. Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej dynamicznej, pojęcia, metody
4.2.1 Wprowadzenie
4.2.2 Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy
4.2.3 Praca fizyczna dynamiczna
4.2.4 Metody pomiaru wydatku energetycznego
Literatura
4.3. Ocena obciążenia pracą fizyczną dynamiczną na stanowisku pracy
4.3.1 Wprowadzenie
4.3.2 Energetyczne kryteria oceny ciężkości pracy
4.3.3 Metody określania wydatku energetycznego
Literatura
4.4. Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej statycznej - pojęcia, metody oceny, optymalizacja obciążeń
4.4.1 Dane ogólne
4.4.2 Charakterystyka wysiłków statycznych
4.4.3 Rozpowszechnienie wysiłków statycznych w pracy zawodowej
4.4.4 Ocena obciążeń statycznych i zasady ich redukowania
Literatura
4.5. Termoregulacja organizmu człowieka i obciążenie termiczne
4.5.1 Termodynamika organizmu człowieka
4.5.2 Termoregulacja
4.5.3 Ogólne zasady ochrony pracującego przed nadmiarem lub niedoborem ciepła
Literatura
4.6. Rytmy biologiczne człowieka i praca zmianowa
4.6.1 Rytmy biologiczne człowieka
4.6.2 Sen zdrowego człowieka
4.6.3 Biologiczne skutki pracy zmianowej
Literatura
4.7. Percepcja bodźców w środowisku pracy
4.7.1 Odbieranie bodźców przez receptory
4.7.2 Adaptacja receptorów
Literatura
5. Czynniki psychologiczne i społeczne
5.1. Społeczne środowisko pracy
5.1.1 Wstęp
5.1.2 Czym jest grupa i jak funkcjonuje?
5.1.3 Konformizm i inne reguły wpływu społecznego
5.1.4 Przywództwo
5.Literatura Literatura
5.2. Psychologia organizacji i zarządzania
5.2.1 Style kierowania i ich efektywność
5.2.2 Rodziaje konfliktów i metody ich rozwiązywania
5.2.3 Zachowania Organizacyjne
5.2.4 Negocjacje i zasady ich prowadzenia
5.2.5 Motywacja do pracy
5.2.6 Podstawowe systemy zarządzania
5.Literatura Literatura
5.3. Stres psychospołeczny w pracy
5.3.1 Pojęcie stresu
5.3.2 Reakcja stresowa i jej konsekwencje na poziomie fizjologicznym
5.3.3 Źródła stresu psychospołecznego w pracy
5.3.4 Różnice indywidualne a stres w pracy
5.3.5 Prewencja stresu psychospołecznego w pracy
Literatura
5.4. Analiza stanowiska pracy
5.4.1 Podstawy metodologiczne analizy stanowiska pracy
5.4.2 Kwestionariusz Lubelski Analizy Stanowiska Pracy (KLASP)
Literatura
5.5. Dobór i szkolenie pracowników
5.5.1 Wprowadzenie
5.5.2 Dobór do stanowiska
5.5.3 Szkolenia pracowników
5.5.4 Podsumowanie
Literatura
6. Zagrożenia czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy
6.1. Zagrożenia mechaniczne
6.1.1 Wprowadzenie
6.1.2 Klasyfikacja czynników mechanicznych
6.1.3 Rodzaje zagrożeń mechanicznych
6.1.4 Skutki zdrowotne u osób narażonych na działanie czynników mechanicznych
6.1.5 Zapobieganie zagrożeniom powodowanym czynnikami mechanicznymi
6.1.6 Podstawowe środki zapobiegania zagrożeniom powodowanym przez czynniki mechaniczne
Literatura
6.2. Elektryczność statyczna i energia elektryczna
6.2.1 Rodzaje zagrożeń towarzyszące występowaniu elektryczności statycznej i wykorzystaniu energii elektrycznej
6.2.2 Zagrożenia i ochrona od elektryczności statycznej i ochrona przed nią
6.2.3 Oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm ludzki
6.2.4 Ochrona przeciwporażeniowa
6.2.5 Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego
6.2.6 Zagrożenia od wyładowań atmosferycznych i ochrona odgromowa
6.2.7 Zagrożenia pożarowe od urządzeń elektrycznych
6.2.8 Zagrożenia wybuchowe od urządzeń elektrycznych
Literatura
6.3. Hałas. Hałas infradźwiękowy i hałas ultradźwiękowy
6.3.1 Hałas
6.3.2 Hałas infradźwiękowy
6.3.3 Hałas ultradźwiękowy
6.3.4 Załącznik
Literatura
6.4. Drgania mechaniczne (wibracje)
6.4.1 Wprowadzenie
6.4.2 Podział drgań mechanicznych i ich źródła w środowisku pracy
6.4.3 Skutki oddziaływania drgań mechanicznych na organizm człowieka
6.4.4 Podstawowe wielkości charakteryzujące drgania mechaniczne, wyznaczane na stanowiskach pracy
6.4.5 Kryteria oceny drgań mechanicznych na stanowiskach pracy - wartości dopuszczalne
6.4.6 Pomiary drgań mechanicznych i ocena narażenia
6.4.7 Metody ograniczania zagrożeń drganiami mechanicznymi
Literatura
6.5. Pola elektromagnetyczne
6.5.1 Wprowadzenie
6.5.2 Źródła pól elektromagnetycznych
6.5.3 Właściwości pól elektromagnetycznych istotne przy ocenie higienicznej ekspozycji
6.5.4 Oddziaływanie pól elektromagnetycznych na ludzi
6.5.5 Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w polach elektromagnetycznych
6.5.6 Pomiary pól elektromagnetycznych do oceny warunków pracy
6.5.7 Metody ograniczenia narażenia na działanie pól elektromagnetycznych
6.5.8 Podsumowanie
Literatura
6.6. Promieniowanie optyczne (nadfioletowe, widzialne i podczerwone)
6.6.1 Wprowadzenie
6.6.2 Skutki działania promieniowania optycznego na organizm człowieka
6.6.3 Najwyższe dopuszczalne wartości promieniowania optycznego
6.6.4 Sposoby ochrony człowieka przed nadmiernym promieniowaniem optycznym w środowisku pracy
Literatura
6.7. Promieniowanie widzialne (oświetlenie)
6.7.1 Podstawowe pojęcia techniki świetlnej
6.7.2 Podstawowe funkcje i rodzaje oświetlenia
6.7.3 Parametry oświetlenia
6.7.4 Źródła światła
6.7.5 Oprawy oświetleniowe
6.7.6 Sposoby oświetlania miejscowego
6.7.7 Czynniki decydujące o jakości widzenia
6.7.8 Oświetlenie pomieszczeń z komputerami
6.7.9 Wymagania dotyczące oświetlenia
6.7.10 Podsumowanie
Literatura
6.8. Mikroklimat
6.8.1 Wymiana ciepła między człowiekiem a jego otoczeniem
6.8.2 Komfort cieplny
6.8.3 Środowisko gorące
6.8.4 Środowisko zimne
6.8.5 Środowiska termiczne niejednorodne i o parametrach zmiennych w czasie
Literatura
6.9. Szkodliwe substancje chemiczne
6.9.1 Ogólna charakterystyka szkodliwych substancji chemicznych
6.9.2 Ocena narażenia zawodowego związanego z występowaniem szkodliwych substancji chemicznych w środowisku pracy
6.9.3 Podsumowanie
Literatura
6.10. Aerozole
6.10.1 Wprowadzenie
6.10.2 Źródła emisji aerozoli
6.10.3 Rodzaje i własności aerozoli
6.10.4 Szkodliwe działanie aerozoli na człowieka
6.10.5 Ocena narażenia zawodowego na aerozole
6.10.6 Zapobieganie skutkom narażenia na aerozole
6.10.7 Podsumowanie
Literatura
6.11. Czynniki biologiczne
6.11.1 Definicja
6.11.2 Klasyfikacja
6.11.3 Występowanie i rozprzestrzenianie
6.11.4 Działanie na organizm ludzki
6.11.5 Narażone grupy zawodowe
6.11.6 Krótki przegląd najważniejszych czynników biologicznych w układzie systematycznym
6.11.7 Wykrywanie i pomiary liczbowe biologicznych czynników środowiska pracy
6.11.8 Główne kierunki i zasady profilaktyki i zwalczania czynników biologicznych
Literatura
6.12. Pierwsza pomoc
6.12.1 Wprowadzenie
6.12.2 Podstawowe sposoby podtrzymywania czynności życiowych
6.12.3 Zachłyśnięcie – ciało obce w krtani lub tchawicy
6.12.4 Krwotok
6.12.5 Omdlenie
6.12.6 Porażenie prądem elektrycznym
6.12.7 Zatrucia
Literatura
7. Diagnostyka i projektowanie układów antropotechnicznych
7.1. Diagnostyka układów antropotechnicznych
7.1.1 Diagnostyka w naukach o człowieku i naukach technicznych
7.1.2 Diagnostyka ergonomiczna
7.1.3 Wspomaganie procesu badań diagnostycznych
Literatura
7.2. Prakseologiczne ujęcie projektowania układów antropotechnicznych
7.2.1 Wprowadzenie
7.2.2 Projektowanie jako element procesu zaspokajania potrzeb
7.2.3 Ważniejsze fazy przemysłowego procesu realizacji potrzeb
7.2.4 Rola człowieka w przemysłowym procesie realizacji potrzeb
7.2.5 Uwarunkowania informacyjne
7.2.6 Podstawowe ideały projektowania
7.2.7 Prakseologiczny łańcuch działań a projektowanie
Literatura
7.3. Przedmiot i zakres projektowania układów "człowiek-obiekt techniczny"
7.3.1 Cybernetyczne ujęcie układu "człowiek-obiekt techniczny"...
7.3.2 Ergonomia jako dziedzina projektowania antropocentrycznego
7.3.3 Istota projektowania układów antropotechnicznych
7.3.4 Rozdział funkcji między człowieka i obiekt techniczny
7.3.5 Zasady rozdzielenia funkcji między człowieka a maszynę
7.3.6 Wstępny rozdział funkcji między człowieka i maszynę
Literatura
7.4. Procedura projektowania systemów "człowiek-obiekt techniczny"
7.4.1 Projektowanie jako proces rozwiązywania zadań"
7.4.2 Źródła zasad projektowania
7.4.3 Projektowanie organizacji pracy
7.4.4 Ergonomiczne zasady projektowania systemów pracy
7.4.5 Założenia ergonomiczne do projektowania - zasady opracowywania
7.4.6 Dokumentacja czynników ergonomicznych w projektowaniu technicznym
7.4.7 Normalizacja czynników ergonomicznych. Podstawowe normy dotyczące projektowania
Literatura
7.5. Metody modelowe w projektowaniu układów "człowiek-obiekt techniczny-środowisko"
7.5.1 Wprowadzenie
7.5.2 Podstawowe sposoby korzystania z modeli
7.5.3 Rodzaje modeli
7.5.4 Prace badawczo rozwojowe dla potrzeb projektowania systemów antropotechnicznych
7.5.5 Metody opisu i analizy działalności operatora
Literatura
7.6. Ekonomiczne aspekty jakości ergonomicznej obiektu technicznego
7.6.1 Jakość
7.6.2 Ekonomiczne aspekty jakości
7.6.3 Efektywność działań ergonomicznych
7.6.4 Określanie efektu ekonomicznego projektowania ergonomicznego
7.6.5 Marketing w określaniu potrzeb człowieka - użytkownika i jakości ergonomicznej produktu
7.6.6 Ogólne zasady oceny projektów
Literatura
8. Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy
8.1. Współczesne koncepcje zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
8.1.1 Wproprowadzenie
8.1.2 System zarządzania BHP
8.1.3 Działania Wsperające zarządzanie BHP
8.1.4 Działania operacyjne w zarządzaniu bhp
8.1.5 Ocena wyników i ciągłe doskonalenie w zarządzaniu bhp
Literatura
8.2. Ekonomiczne aspekty zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
8.2.1 Wprowadzenie
8.2.2 Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy
8.2.3 Podsumowanie
Literatura
8.3. Ocena ryzyka zawodowego w procesie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
8.3.1 Pojęcie ryzyka zawodowego
8.3.2 Proces oceny ryzyka zawodowego
8.3.3 Planowanie działań wynikających z oceny ryzyka zawodowego
8.3.4 Rola oceny ryzyka zawodowego w procesie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
Literatura
8.4. Kształtowanie kultury bezpieczeństwa i higieny pracy w systemach zarządzania
8.4.1 Pojęcie kultury organizacyjnej i kultury bezpieczeństwa
8.4.2 Kształtowanie kultury bezpieczeństwa w systemie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
8.4.3 Podsumowanie
Literatura